บทชมโฉมนางในวรรณคดี

พระเพื่อน พระแพง

                                         ทุกเมืองมีลูกท้าว            นบมี มากนา
บเปรียบสองกษัตริย์ พี่น้อง
พระแพงแม่มีศรี ยศยิ่ง คนนา
พระเพื่อนโฉมยงหย้อง อยู่เพียงดวงเดือน ฯ
                                         โฉมสองเหมือนหยาดฟ้า   ลงดิน
งามเงื่อนอัปสรอินทร์ สู่หล้า
อย่าคิดอย่าควรถวิล ถึงยาก แลนา
ชมยะแย้มทั่วหล้า               หน่อท้าวมีบุญ ฯ
                                                                          (จากเรื่องลิลิตพระลอ)

ละเวงวัณฬา

งามเสงี่ยมเอี่ยมอิ่มดูพริ้มพักตร์

พระเกศปักปิ่นทองใส่ช้องผม

นิ้วนิดนิดชิดแช่มแฉล้มกลม                               

แต่ทรวงห่มส่านพับนั่งหลับตา

                                         นวลละอองสองแก้มเหมือนแย้มยิ้ม     

                                         ดูจิ้มลิ้มหลงเสน่ห์ในเลขา

พระโอษฐ์อิ่มพริ้มพรายชม้ายมา                          

พอปะหน้าเต็มรักก็ยักคิ้ว

                          (จากเรื่องพระอภัยมณี)

   บุษบา

พักตร์น้องละอองนวลเปล่งปลั่ง

ดังดวงจันทร์วันเพ็งประไพศรี
อรชรอ้อนแอ้นทั้งอินทรีย์                  
ดังกินรีลงสรงคงคาลัย
งามจริงพริ้งพร้องทั้งสารพางค์            
ไม่ขัดขวางเสียทรงที่ตรงไหน
ดูเดินดังเนินเหมราช

งามประหลาดเลิศล้ำเลขาฯ

                               (จากเรื่องอิเหนา)

ที่มา : หนังสือกุลสตรีไทยนางในวรรณคดี มาลัย